Istotą hamowania jest zamiana energii kinetycznej na inne rodzaje energii, największa ilość energii
zmienia się na energię cieplną podczas hamowania. Hamowanie służy nie tylko do zatrzymania pojazdu,
lecz także do zmian prędkości pojazdu w zależności od potrzeb w czasie jazdy. Zatrzymanie jest więc
przypadkiem specyficznym, kiedy uzyskana prędkość końcowa jest równa zero.
Hamowanie powinno być wykonywane w sposób niezagrażający bezpieczeństwu ruchu innych pojazdów
oraz osób lub jego utrudnieniu, a w szczególności bezpieczeństwu osób jadących w pojeździe oraz w
innych pojazdach jadących za pojazdem hamującym. Wiele przykładów, skutkującym niewłaściwym
działaniem hamulców znajdziemy w serwisie golfnews.pl Powinno być wykonywane odpowiednio
wcześnie i łagodnie. Jeżeli warunki ruchu tego nie wymagają, to nie wolno hamować gwałtownie.
Gwałtowne hamowanie w niekorzystnych warunkach (np. śliska jezdnia) może doprowadzić do utraty
kontroli nad ruchem pojazdu i wypadku.
Dobór układów hamulcowych uzależniony jest od wielkości pojazdu (masy) oraz prędkości, z jaką ten
pojazd będzie się poruszał. Układ hamulcowy to wszystkie elementy i układy w pojeździe, których
przeznaczeniem jest jego zatrzymanie. Hamulce pojazdu powinny zachowywać wymaganą sprawność
niezależnie od drgań i wpływów atmosferycznych. Równoczesne uruchomienie hamulca zasadniczego i
awaryjnego nie może ujemnie wpływać na działanie żadnego z nich.
Jeżeli uszkodzeniu ulegnie hamulec zasadniczy, hamulec awaryjny ma zapewnić, co najmniej 30%
wymaganej skuteczności hamulca zasadniczego. Tak samo zużycie hamulców powinno być łatwo
kompensowane systemem ręcznej lub samoczynnej regulacji.
Dyrektywa 71/320/EWG Regulaminu nr 13 mówi, że zgodnie z obowiązującymi wymaganiami pojazd
samochodowy powinien być wyposażony w trzy niezależne rodzaje układów hamulcowych: zasadniczy,
awaryjny, postojowy. Układ hamulcowy zasadniczy i awaryjny oraz awaryjny i postojowy mogą być
wspólne sterowane. Niedopuszczalne jest wspólne sterowanie hamulca zasadniczego i postojowego.
W pojazdach samochodowych wyróżniamy dwa układy hamulcowe: podstawowy i dodatkowy.
Podstawowy układ hamulcowy (zasadniczy) jest uruchamiany i obsługiwany prawą nogą. to zwykle
układ hydrauliczny, jedno stabilny. Układ dodatkowy (awaryjny, potocznie zw. ręcznym) uruchamia się
ręcznie lub lewą nogą. to zwykle układ cięgien i dźwigni, jest układem wielostabilnym.
Dźwignia hamulca postojowego
Sposoby hamowania pojazdu
Występują różne sposoby hamowania pojazdem samochodowym. Hamowanie pojazdem uzyskujemy
nawet poprzez rozłączenie układu napędowego od silnika za pomocą sprzęgła lub ustawienie dźwigni
biegów w położenie luzu (wtedy energia kinetyczna pojazdu tracona jest na pokonanie sił oporów
ruchu). Drugim sposobem jest hamowanie silnikiem (energia kinetyczna tracona jest na pokonanie
oporów wewnętrznych silnika i układu napędowego, który pracuje wtedy jako pompa ssąco-tłocząca
oraz na pokonanie oporów ruchu).
Zasadniczym sposobem hamowania jest hamowanie za pomocą hamulców, które wywołują siłę
hamowania na kołach pojazdu (przetwarzanie energii kinetycznej na energię cieplną). Hamować można
również za pomocą dodatkowych układów hamulcowych, np. zwalniaczy zamieniających energię
elektryczną na cieplną lub hydrauliczną na cieplną albo hamulców silnikowych poprzez sterowanie
spalinami w układzie wylotowym silnika.
W przeważającej większości układ hamulcowy, niezależnie od przeznaczenia i rozwiązania
konstrukcyjnego, jest zbudowany z:
– mechanizmu hamulcowego (pompa hamulcowa, zaciski, rozpieraki, tarcze lub bębny);
– mechanizmu uruchamiającego (pedał lub dźwignia, urządzenia pośrednie przenoszące sterowanie,
dźwignie, zawory itd.);
– mechanizmu wspomagającego (serwomechanizm, zawory sterujące powietrzem).
W celu zatrzymania pojazdu kierujący naciska nogą pedał hamulca. Układ dźwigni przenosi siłę
hamowania i jest wzmacniany poprzez układ wspomagający serwomechanizmu. Dźwignia naciska na
tłoczki pompy hamulcowej. Pompa tłoczy płyn hamulcowy przez przewody hamulcowe do zacisków lub
rozpieraków. Tłoczki hamulcowe rozpierają elementy cierne, które są dociskane do elementów
obrotowych, czyli tarcz hamulcowych lub bębnów. Tarcze są zamocowane do piast kół. W konsekwencji
tarcie klocków o tarcze powoduje hamowanie kół jezdnych.
Prawie we wszystkich współczesnych samochodach są urządzenia wspomagające, np. podciśnieniowe,
ciśnieniowe, które powodują zmniejszenie siły wymaganej do przyłożenia na pedał przez kierowcę.
Wystarczy stosunkowo lekki nacisk na pedał hamulca, aby spowodować skuteczne hamowanie.
Podciśnienie zasilające urządzenie wspomagające pobierane jest z układu dolotowego lub wytwarzane
przez odpowiednie pompy.
Funkcję hamowania zasadniczego uzyskuje się przez wytworzenie na osiach kół samochodu momentów
hamujących o przeciwnym zwrocie do obrotów kół. Momenty te powstają w wyniku tarcia układów
hamulcowych przy kołach pojazdu. We współczesnych samochodach stosowane są hamulce bębnowe
lub tarczowe.
Wydłużona droga hamowania
Podstawową przyczyną, która może wydłużyć czas reakcji kierującego pojazdem, jest brak
doświadczenia w kierowaniu. Bardzo niebezpiecznym zjawiskiem jest prowadzenie pojazdu po użyciu
alkoholu lub w stanie nietrzeźwości, zażywanie niektórych leków (informacje można znaleźć na
opakowaniu), wpływ zjawisk meteorologicznych (zmiany ciśnienia atmosferycznego i temperatury).
Oprócz wcześniej wymienionych wpływ na wydłużenie drogi hamowania mają również zły stan zdrowia
(np. bóle głowy), zmęczenie oraz emocje (np. gniew, silne wzruszenie).
Podstawowym parametrem określającym wielkość pojazdu jest nośność pojazdu. Oznacza ona zdolność
przewozową pojazdu i łączną masę ładunku, kierowcy i pasażerów, pełnego zbiornika paliwa, płynów
itp., jaką pojazd może zostać załadowany, nie przekraczając dopuszczalnej masy całkowitej. Określa się
także ładowność (nośność użyteczną), oznaczającą masę samego ładunku.
Jeden z elementów wpływających na nośność pojazdów stanowią hamulce. Układy hamulcowe obliczane
są z uwzględnieniem dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu. Dodatkowo złe drogi i ruch miejski
powodują częste hamowanie, ogranicza to w znacznym stopniu możliwość wykorzystania nośności
pojazdów mechanicznych, zwiększa zużycie paliwa, zmniejsza przeciętną prędkość jazdy, a co
ważniejsze, powoduje znaczne zużycie oraz przedwczesne zniszczenie środków transportowych, wpływa
to tym samym na opłacalność zastosowania pojazdów samochodowych.
Dlatego też oprócz hamowania bardzo ważnym elementem, na który wpływ ma kierowca, jest
odpowiedni dobór przełożeń skrzyni biegów. Kierowca powinien mieć do dyspozycji jak największą
liczbę przełożeń, dzięki czemu nie będzie musiał zbyt często zmieniać biegu, by zoptymalizować
prędkość.
